Protetik Tedaviler ile Dişlerde Kaybedilen Estetik ve Fonksiyonun Yeniden İnşası
Protetik Tedaviler, diş hekimliğinin önemli bir uzmanlık dalı olup, çeşitli nedenlerle (travma, çürük, periodontal hastalık veya doğuştan eksiklikler) kaybedilen dişlerin, dişlerin etrafındaki dokuların ve çene-yüz yapısının yapay materyallerle restore edilmesini ve yeniden oluşturulmasını kapsar. Bu tedavinin temel amacı; hastanın kaybettiği çiğneme, konuşma (fonasyon) ve yutkunma gibi hayati fonksiyonları geri kazandırmak, bozulmuş yüz estetiğini düzeltmek ve genel ağız sağlığını korumaktır. Prostodontistler olarak adlandırılan bu alandaki uzman diş hekimleri, hastanın yüz hatlarına, yaşına, cinsiyetine ve kişisel beklentilerine en uygun, biyouyumlu ve uzun ömürlü protezleri tasarlayıp uygularlar.
Protetik tedavi, sadece fiziksel bir restorasyon değil, aynı zamanda hastanın sosyal yaşam kalitesini ve psikolojik özgüvenini de yükselten kapsamlı bir rehabilitasyon sürecidir. Eksik dişlerin yerine konması, komşu dişlerin yer değiştirmesini ve çene kemiğinde erimeyi önlemede kritik bir rol oynar.
Protetik Diş Tedavisinin Amaçları
Protetik tedavinin hedefleri, hem sağlık hem de estetik açıdan çok boyutludur:
Fonksiyonun Restorasyonu: En başta gelen amaç, çiğneme verimini artırmak ve besinlerin doğru şekilde öğütülmesini sağlamaktır. Eksik dişler nedeniyle bozulan çene kapanışını (oklüzyon) düzelterek çene eklemi problemlerini (TME) önlemeye yardımcı olur.
Estetik İyileşme: Özellikle ön bölgedeki diş kayıpları veya şekil bozuklukları, kişinin gülüşünü ve yüz görünümünü doğrudan etkiler. Protezler, dudak ve yanakları destekleyerek yüz konturunun korunmasını sağlar ve doğal, estetik bir gülüş hattı oluşturur.
Fonasyonun Düzeltilmesi: Diş pozisyonları ve eksiklikler bazı seslerin doğru telaffuz edilmesini zorlaştırabilir. Protezler, bu ses bozukluklarının giderilmesine katkıda bulunur.
Diğer Dişlerin Korunması: Eksik diş boşlukları, komşu dişlerin bu boşluğa doğru kaymasına ve karşısındaki dişin uzamasına (sürmesine) neden olur. Protezler, ağızdaki dişlerin yer değiştirmesini engelleyerek mevcut diş yapısının bütünlüğünü korur.
Protetik Diş Tedavisinde Kullanılan Temel Protez Çeşitleri
Protetik diş tedavisi, protezin destek aldığı yapıya ve hasta tarafından takılıp çıkarılma özelliğine göre üç ana başlıkta incelenir:
1. Sabit Protezler
Sabit protezler, hastanın kendi başına çıkaramadığı, doğal dişlere veya implantlara simante (yapıştırılan) veya vidalanan restorasyonlardır. Yüksek konfor ve doğal diş hissi sundukları için sıklıkla tercih edilirler.
Kuronlar (Kaplamalar): Aşırı madde kaybı olan, kırılmış, renk değiştirmiş veya kanal tedavisi görmüş dişlerin üzerini tamamen kaplayarak dişi korur ve fonksiyonunu geri kazandırır.
Köprüler: Bir veya birden fazla diş eksikliğinde, boşluğun her iki yanındaki sağlam dişlerden destek alınarak hazırlanan restorasyonlardır. Köprü, destek dişler üzerine oturan kuronlar ve eksik dişi yerine koyan “pontik” adı verilen askıdaki yapay dişten oluşur.
Malzeme Çeşitleri:
Metal Destekli Porselenler: Dayanıklı ve ekonomik bir seçenektir, ancak estetik açıdan arka dişler için daha uygundur.
Tam Seramikler (Full Porselen/E-Max): Metal içermeyen, ışık geçirgenliği doğal dişe çok yakın olan ve bu nedenle özellikle ön bölge restorasyonlarında estetik mükemmellik sunan kaplamalardır.
Zirkonyum Destekli Porselenler: Hem estetik hem de dayanıklılık açısından metal desteklilere güçlü bir alternatiftir.
2. Hareketli Protezler
Hareketli protezler, hastanın isteği zaman takıp çıkarabileceği, eksik dişleri ve çevre dokuyu taklit eden yapılardır. Genellikle çok sayıda dişin eksik olduğu veya tüm dişlerin kaybedildiği durumlarda uygulanır.
Total (Tam) Protezler: Halk arasında “takma diş” olarak bilinir. Bir çenedeki tüm dişlerin kaybedildiği durumlarda, çene kemiği ve ağız içi yumuşak dokulardan destek alarak tutuculuğunu sağlar.
Parsiyel (Bölümlü) Protezler: Kısmi diş eksikliği olan hastalarda, ağızda kalan doğal dişlerden kroşe (kanca) veya hassas tutucular yardımıyla destek alarak uygulanan protezlerdir.
Hassas Tutuculu Protezler: Bölümlü protezlerde metal kroşelerin estetik kaygısını ortadan kaldırmak için doğal dişlerin içine veya kuronların alt kısmına gizlenmiş tutucu mekanizmalarla sabitlenirler. Estetik olarak klasik bölümlü protezlere göre daha avantajlıdır.
3. İmplant Üstü Protezler
Diş eksikliğinin tedavisinde en modern yaklaşımlardan biri, çene kemiğine yerleştirilen yapay diş kökleri (implantlar) üzerinden destek alan protezlerdir. İmplantlar, protezlere üstün bir stabilite ve tutuculuk sağlar.
İmplant Üstü Sabit Protezler: İmplantlar üzerine yapıştırılan veya vidalanan, hasta tarafından çıkarılamayan kuron veya köprülerdir. Doğal dişe en yakın konfor ve çiğneme hissini sunar.
İmplant Üstü Hareketli Protezler (Overdenture): Tamamen dişsiz ağızlarda, genellikle 2 ila 4 implant kullanılarak, protezin tutuculuğunu artıran özel bağlantı elemanları (top, bar veya locator) ile sabitlenen, ancak hastanın temizlik için çıkarabileceği protezlerdir. Özellikle kemik desteği yetersiz olan alt çenelerde büyük konfor sağlar.
Protetik Diş Tedavi Süreci ve Aşamaları
- Muayene ve Tanı: Prostodontist, hastanın genel ağız sağlığını, kemik yapısını (radyografi ile), çene eklemlerini ve beklentilerini değerlendirir.
- Tedavi Planlaması: Elde edilen veriler ışığında, hastaya en uygun protez tipi (sabit, hareketli veya implant destekli) ve kullanılacak malzeme (zirkonyum, seramik vb.) belirlenir.
- Hazırlık Aşaması: Sabit protezler için destek dişler küçültülür. Gerekliyse implant cerrahisi, diş çekimleri veya diş eti düzenlemeleri gibi ön tedaviler tamamlanır.
- Ölçü ve Prova Aşamaları: Hazırlanan dişlerin veya implantların hassas ölçüleri alınır. Laboratuvarda hazırlanan protezlerin altyapı, diş rengi, şekli ve ısırma uyumu (oklüzyon) aşamalı olarak ağızda prova edilir.
- Uygulama ve Bitim: Tüm kontrollerin ve hasta onayının ardından protez, kalıcı olarak dişe yapıştırılır (sabit protez) veya hastaya teslim edilir (hareketli protez).
- Bakım ve Kontrol: Hastaya protezlerin temizliği ve bakımı hakkında detaylı bilgi verilir. Başarılı bir protezin uzun ömürlü olması için düzenli hekim kontrolleri şarttır.